ตำบลรอบเวียง อำเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย
Wat Phra That Doi Khao Kwai
Rob Wiang Subdistrict, Mueang Chiang Rai District, Chiang Rai Province
ความเป็นมา
วัดพระธาตุดอยเขาควาย ตั้งอยู่เลขที่ ๖๙๐ หมู่ที่ ๒๔ ชุมชนดอยเขาควาย ตำบลรอบเวียง อำเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย ห่างจากตัวเมืองเชียงราย ประมาณ ๕ กิโลเมตร ตั้งอยู่บนยอดเขา สภาพทั่วไปเป็นป่าเขาร่มรื่นอุดมสมบูรณ์ มีถนนหนทางลาดยางรถวิ่งขึ้นลงสะดวกเป็นจุดชมวิวทิวทัศน์ ชมตัวเมืองเชียงรายได้ดีที่สุด มองได้รอบทิศ เป็นโบราณสถานที่เก่าแก่คู่บ้านคู่เมืองเชียงรายมาช้านาน
ประวัติการสร้างวัด
ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์หลายยุคหลายสมัย หรือ หลายครั้ง บูรณะครั้งแรก สมัยเชียงแสนเมื่อพันกว่าปีที่ผ่านมา บูรณะครั้งที่ ๒ สมัยพ่อขุนเม็งรายหรือพญามังรายมหาราช เมื่อปี พ.ศ. ๑๘๐๕ และได้รับการบูรณะครั้งที่ ๓ สมัยครูบาคำหล้า สํวโร ภิกขุ ช่วงปี พ.ศ. ๒๕๐๐ – ๒๕๑๔ ครูบาคำหล้า สํวโร ซึ่งเป็นพระนักศีลนักบุญลูกศิษย์ครูบาเจ้าศรีวิไชย นักบุญแห่งล้านนาไทย ได้มาบูรณปฏิสังขรณ์ องค์พระธาตุเจดีย์และสร้างกุฏิศาลาและบันไดนาครวมถึงเสนาสนะอื่นๆ มีพระภิกษุสามเณรมาอยู่จำพรรษาเรื่อยมาจนถึงปี พ.ศ. ๒๕๑๙ พระสนอง สุมโน ได้ย้ายจากวัดเชียงยืน (สันโค้งหลวง) ขึ้นมาอยู่จำพรรษาบนวัดพระธาตุดอยเขาควาย และได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเจ้าอาวาสในปี พ.ศ. ๒๕๒๘ โดยพระเดชพระคุณหลวงพ่อท่านเจ้าคุณพระพุทธิวงศ์วิวัฒน์ เจ้าอาวาสวัดพระแก้ว (พระอารามหลวง) เจ้าคณะจังหวัดเชียงราย ในวันที่ ๑ เดือนมีนาคม พ.ศ. ๒๕๒๘ และตั้งแต่นั้น เป็นต้นมา
พระอธิการสนอง สุมโน ก็ได้ทำการบูรณปฏิสังขรณ์วัดพระธาตุดอยเขาควายเรื่อยมา สร้างกุฏิศาลาหลังใหม่ขึ้นมาหลายหลัง ติดกระจกองค์พระบรมธาตุเจดีย์ สร้างศาลาเอนกประสงค์กับศาลาเทิดพระเกียรติ ฯ สร้างคุ้มหอพญามังราย และสร้างอุโบสถขึ้นเป็นหลังแรกของวัดพระธาตุดอยเขาควายแห่งนี้ ขณะนี้สำเร็จไปแล้ว ๗๕ % สร้างวิหารคำลานชมวิวหน้าถ้ำ ๔ หู ๕ ตา หอกลอง และห้องน้ำเพิ่มเติม
เมื่อกล่าวถึง แมง ๔ หู ๕ ตา หรือว่า พญา ๔ หู ๕ ตา เป็นที่น่าภาคภูมิใจเป็นอย่างยิ่งโดยเฉพาะปี พ.ศ. ๒๕๖๑ ที่ผ่านมาทางจังหวัดเชียงราย ได้เป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันกีฬาแห่งชาติครั้งที่ ๔๖ ในชื่อ เจียงฮายเกมส์ ได้ให้เกียรตินำเอาพญา ๔ หู ๕ ตา ของวัดพระธาตุดอยเขาควาย ไปเป็นสัญลักษณ์ หรือ มัสคอด ของกีฬาเจียงฮายเกมส์ในชื่อ น้องคำสุข ในรูปลักษณะคล้ายตุ๊กตาหมีน่ารัก ที่จัดการแข่งขันกีฬาแห่งชาติครั้งที่ ๔๖ ระหว่างวันที่ ๑๘ – ๒๘ เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๑ มีแนวทางการออกแบบตามตำนานของวัดพระธาตุดอยเขาควาย จังหวัดเชียงราย ที่เชื่อกันว่าแมง ๔ หู ๕ ตา มีลักษณะตัวอ้วนและเตี้ยมีกายภาพอย่างหมี และมีขนยาวสีดำปกคลุมร่างกาย โดยที่ดวงตาเป็นสีเขียว รับประทานถ่านไฟร้อนเป็นอาหารและถ่ายมูลเป็นทองคำ มิได้ปรากฏว่ามีอุปนิสัยดุร้าย ซึ่งออกแบบตามรูปปั้นของสัตว์นี้ปรากฏที่วัดพระธาตุดอยเขาควาย ในการนี้ทำให้แมง ๔ หู ๕ ตา ของวัดพระธาตุดอยเขาควาย โด่งดังเลื่องชื่อฤาชาขึ้นปรากฏเป็นที่รู้จักของผู้คนทั้งประเทศ และทั่วโลกจึงสมควรจารึกไว้เป็นประวัติศาสตร์ของวัดพระธาตุดอยเขาควายสืบต่อไป
ประเพณีที่สำคัญ
วัดพระธาตุดอยเขาควาย จัดให้มีงานประเพณีประจำปี ในวันเดือนเพ็ญขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๖ หรือทางเหนือเรียกว่า ป๋าเวณีแปดเป็ง (เดือน 8 เหนือ) มีพิธีทำบุญสรงน้ำพระบรมธาตุเจดีย์ นิมนต์พระสงฆ์จากวัดต่าง ๆ มารับไทยทาน ทอดผ้าป่าสามัคคี บวชเนกขัมมจาริณี เนกขัมมนารี ชีพราหมณ์ปฏิบัติธรรม ทำพิธีกวนข้าวมธุปายาส (ข้าวทิพย์) ถวายเป็นพุทธบูชา เป็นประจำทุกปี ในปี พ.ศ. ๒๕๖๔ กำหนดจัดงานประจำปีประเพณีสรงน้ำพระธาตุดอยเขาควาย ขึ้นในวันจันทร์ ที่ ๒๖ เดือนเมษายน พ.ศ. ๒๕๖๔ จึงเรียนเชิญพุทธศาสนิกชนร่วมงานทำบุญสรงน้ำพระธาตุดอยเขาควาย โดยพร้อมเพรียงกัน
