ตำบลในเวียง อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน
Wat Suantan Nai Wiang Subdistrict, Mueang Nan District, Nan Province
ความเป็นมา
วัดสวนตาล สร้างขึ้นโดย พระนางปทุมมาวดีชายาของพญาภูเข็ง เจ้าผู้ครองนครน่านเมื่อราว พ.ศ. ๑๙๕๕เป็นวัดที่ตั้งอยู่นอกกำแพงเมืองน่านด้านพิศเหนือ ในบริเวณที่เป็นสวนตาลหลวง ซึ่งเป็นที่มาของชื่อวัด ตัวเจดีย์หลังวิหารนั้น เดิมเป็นทรงพุ่มข้าวบิณฑ์แบบสุโขทัย ตามตำนานกล่าวไว้ว่าภายในอุโมงค์ใต้ฐานเจดีย์ ลึก ๒๐ วา มีเส้นเกศาธาตุหนึ่งเส้นของพระพุทธเจ้าบรรจุไว้ในโกศใส่ในเรือสำเภาทองมีปราสาทตั้งอยู่ในนั้น ต่อมาพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ ผู้ครองนครน่านโปรดเกล้าฯ ให้บูรณะขึ้นใหม่เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๕๗ ได้แก้ไขรูปทรงเป็นเจดีย์ยอดปรางค์ ดังปัจจุบันภายในวัดแห่งนี้เป็นที่ประดิษฐาน พระเจ้าทองทิพย์ พระพุทธรูปสำริดปางมารวิชัยองค์ใหญ่ หน้าตักกว้าง ๑๐ ฟุต สูง ๑๔ ฟุต ๔ นิ้ว พระเจ้าติโลกราช แห่งนครเชียงใหม่โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นในปี พ.ศ. ๑๙๙๓ เพื่อแสดงถึงชัยชนะ ที่พระองค์สามารถยึดเมืองน่าน ไว้ในพระราชอำนาจ ในการสร้างพระพุทธรูปหล่อด้วยทองนี้ พระองค์ได้โปรดให้ช่างทั้งหลาย อาทิ พม่า เงี้ยว
และชาวเมืองเชียงแสน กระทำพิธี หล่อหลอมทอง และพิธีหล่อองค์พระพุทธรูป ช่างได้กระทำการหล่อทองเทเข้าเบ้าพิมพ์หลายครั้งหลายหน ก็ไม่สำเร็จเพราะเบ้าพิมพ์แตกเสียทุกครั้ง ในที่สุดก็มีชายชราแปลกหน้านุ่งขาวห่มขาวมาช่วยทำจึงสำเร็จเรียบร้อยสมปรารถนา เมื่อสร้างพระพุทธรูปเสร็จแล้ว พระเจ้าติโลกราชก็ทรงจัดให้มีการสวดปริตถมงคล และจัดให้มีงานมหกรรมเฉลิมฉลองทำบุญ เป็นการใหญ่มโหฬารยิ่ง ส่วนชายชรานั้นก็หายสาบสูญไป ไม่มีผู้ใดพบเห็นอีกเลย ประชาชนชาวเมืองต่างโจษขานกันว่าเป็น เทพยดาแปลงกายลงมาช่วย จึงได้ขนานพระพุทธรูปองค์นี้ว่า พระพุทธรูปทองทิพย์ หรือ พระเจ้าทองทิพย์ ตั้งแต่นั้นมาจนถึงปัจจุบัน ทุกปีใหม่ช่วงเทศกาลมหาสงกรานต์ ชาวน่านจัดงานนมัสการ และสรงน้ำพระเจ้าทองทิพย์ โดยได้รับพระมหากรุณาธิคุณ จากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ประทานน้ำสรงเป็นประจำทุกปี ชาวน่านเคารพนับถือเป็น พระคู่บ้านคู่เมือง
ภายในอุโบสถเป็นที่ประดิษฐาน พระศรีอริยเมตไตรย ปางนั่งพับเพียบองค์แรกซึ่งมีแห่งเดียวในประเทศไทยพร้อมกับมีพระเจ้า ๕ ที่ประดิษฐานอยู่ที่เดียวกัน ทำให้มีประชาชนเดินทางมาสักการะกันเป็นจำนวนมาก เพื่อเป็นสิริมงคลกับตัวเอง
พระเจ้าทันใจวัดสวนตาล เป็นพระพุทธรูปปูนปั้น ปางสมาธิ ขนาดหน้าตักกว้าง ๒๙ นิ้ว สูง ๓๙ นิ้ว สร้างเมื่อวันที่ ๒๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๒๑ วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือนยี่ ในงานประเพณีเทศน์มหาชาติของวัดสวนตาล ดำเนินการสร้างโดยสามเณรมนตรี บุญมี หรือปัจจุบันคือ ครูบามนตรี ธมมเมธี เจ้าอาวาสวัดพระธาตุสุโทนมงคลคีรี อำเภอเด่นชัย จังหวัดแพร่
พระพุทธนันทะมหามงคลมุนี (พระเจ้าม่าน) พระพุทธรูปศิลปะพม่า สร้างขึ้นแทนพระเจ้าม่านองค์เดิมที่เกิดอุบัติเหตุภัยทางธรรมชาติพังทลายลง คณะกรรมการฝ่ายสงฆ์และคณะศรัทธาชุมชนบ้านสวนตาลพร้อมด้วยประชาชนผู้มีจิตศรัทธาได้ร่วมบริจาคทรัพย์สร้าง จำนวน ๓๙๐,๐๐๐ บาท และได้ทำพิธีมหาพุทธาภิเษก เมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๖๑
วัดสวนตาล ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเป็นศาสนสถานทางพระพุทธศาสนา สังกัดสงฆ์มหานิกาย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๓ ปัจจุบันมี พระครูสถิตธรรมรักษ์ เป็นเจ้าอาวาส
