ตำบลดู่ใต้ อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน
Wat Phaya Wat Du Tai Subdistrict, Mueang Nan District, Nan Province
ความเป็นมา
วัดพญาวัด ตั้งอยู่เลขที่ ๒๐๓ หมู่ ๖ ตำบลดู่ใต้ อำเภอเมือง จังหวัดน่าน สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย แต่เดิมบริเวณที่ตั้งวัดเป็นเขตศูนย์กลางเมืองน่านในสมัยที่ย้ายเมืองจากพระบรมธาตุแช่แห้งมาตั้งอยู่ริมฝั่งตะวันตกของแม่น้ำน่าน
วัดพญาวัดเป็นวัดโบราณทางพุทธศาสนา พื้นที่ของวัดอยู่ภายในเขต “เวียงวัดพญาวัด” อันเป็นเวียงโบราณริมแม่น้ำน่าน คาดว่าสร้างขึ้นก่อนการสร้างเมืองน่าน ซึ่งเมืองน่านสร้างขึ้นในปี พ.ศ. ๑๙๑๑ (ปีสุดท้ายของรัชกาลพระเจ้าอู่ทอง แห่งกรุงศรีอยุธยา) โดยย้ายเมืองมาจากบริเวณภูเวียงแช่แห้ง (บริเวณวัดพระธาตุแช่แห้งในปัจจุบัน) มาสร้างเมืองใหม่ ณ ริมฝั่งน้ำน่านทางทิศตะวันตก โดยคาดว่าวัดพญาวัดสร้างขึ้นพร้อมเวียงพญาวัดซึ่งมีอายุมากกว่า ๖๐๐ ปี
ชื่อวัดพญาวัดปรากฎในเอกสารประวัติศาสตร์บางฉบับ เช่น พงศาวดารล้านนา พงศาวดารเมืองน่าน เป็นต้น ซึ่งแสดงถึงสถานภาพความเป็นวัดและบทบาทของวัดอย่างต่อเนื่อง ปัจจุบัน พระครูปริยัติกิตติพันท์ ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาส
สิ่งศักดิ์สิทธิ์ภายในวัด
พระธาตุจามเทวี เป็นเจดีย์สถานรูปสี่เหลี่ยม ก่อด้วยอิฐสอดิน ลักษณะสำคัญ คือ มีเรือนธาตุเป็นขั้นลดหลั่นขึ้นไป ๕ ชั้น แต่ละชั้นแต่ละด้านก่อเป็นซุ้ม ๓ ซุ้ม ภายในซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืน ส่วนยอดมีลักษณะคล้ายคลึงกับยอดเจดีย์ ซึ่งเป็นศิลปะล้านช้างอันมีคุณค่ายิ่งต่อการศึกษาด้านศิลปกรรมและสถาปัตยกรรม
พระเจ้าในโขง เป็นพระประธานในอุโบสถวัดพญาวัดมาแต่โบราณ เมื่อองค์พระชำรุดได้มีการพอกปูนทับจึงมีลักษณะดังเช่นปัจจุบัน คำว่า “โขง” หมายถึง ซุ้ม ดังนั้น “พระเจ้าในโขง” จึงหมายถึง พระพุทธรูปที่ประดิษฐานอยู่ในซุ้มนั่นเอง
พระเจ้าฟ้า พระพุทธรูปสำคัญประจำนครน่าน เป็นพระพุทธรูปไม้แกะสลักลงรักปิดทองที่อยู่คู่กับวัดพญาวัดมาแต่โบราณ นอกจากจะนำออกแห่รอบเมืองให้สรงน้ำในช่วงเทศกาลสงกรานต์แล้ว เมื่อปีใดฝนไม่ตกต้องตามฤดูกาล ชาวเมืองน่านจะแห่อัญเชิญรอบเมืองน่านให้ชาวเมืองได้สรงน้ำ แล้วไปทำพิธีสรงน้ำที่แม่น้ำน่านเพื่อขอให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล จึงได้พระนามว่า “พระเจ้าฟ้า” ซึ่ง “ฟ้า” ในภาษาเหนือ แปลว่า ท้องฟ้า คือ ผู้ที่สามารถบันดาลให้ฝนตกมายังเมืองน่านและบันดาลให้ผู้สักการะอยู่อย่างร่มเย็นเป็นสุข
ศาลเจ้าแม่จามเทวี เป็นอนุสรณ์ระลึกถึงพระนางจามเทวีให้ผู้ศรัทธามาสักการะได้โดยไม่ต้องเดินทางไปถึงลำพูน
