ตำบลหัวเวียง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง
Wat Boonwat Vihan Phra Aram Luang Hua Wiang Subdistrict, Mueang District, Lampang Province
ความเป็นมา
วัดบุญวาทย์วิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ ตั้งอยู่ที่ ถนนบุญวาทย์ ตำบลหัวเวียง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง มีเนื้อที่วัด ๖ ไร่ ๒ งาน ๓๔ ตารางวา เป็นวัดโบราณที่มีความสำคัญสืบมาช้านาน สันนิษฐานว่าสร้างมาแล้วกว่า ๔๐๐ ปี แต่ไม่มีหลักฐานที่แน่นอนว่าใครเป็นผู้สร้าง และสร้างขึ้นในสมัยใด มีเพียงแต่คำบอกเล่าว่า เดิมเป็นวัดราษฎร์ ชื่อ วัดกลางเวียง เป็นวัดที่สำคัญประจำนครลำปาง คือเป็น
ศาสนสถานที่ใช้เป็นสถานที่ถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา ในสมัยการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. ๒๓๔๗ ในสมัยรัชกาลที่ ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เจ้าหลวงคำสม เจ้าผู้ครองนครลำปาง ได้รื้อพระวิหารเก่าออก แล้วสร้างพระวิหารหลวงหลังหนึ่ง พระประธานองค์หนึ่ง พระเจดีย์องค์หนึ่ง กุฏิหลังหนึ่ง และหอไตรหลังหนึ่ง ครั้นได้สร้างเสร็จแล้วได้เปลี่ยนชื่อใหม่ว่า วัดกลางหลวงไชยสัณฐาน
ครั้นกาลเวลาล่วงไป ๑๐๘ ปี พ.ศ. ๒๔๕๕ เจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิต เจ้าผู้ครองนครลำปาง เห็นโบราณวัตถุต่าง ภายในอารามชำรุดทรุดโทรมมาก จึงให้รื้อพระวิหารหลวง หอไตร กุฏิ และกำแพงวัด ทั้งหมด แล้วตั้งให้หลวงประสานไมตรีราษฎร ผู้เป็นนายช่างได้กรุณาลอกแบบอย่างพระอารามหลวงในกรุงเทพมหานครมา มาจัดสร้างขึ้นใหม่ โดยได้สร้างพระวิหารหลวงหลังหนึ่ง และได้หล่อพระประธานขึ้นองค์หนึ่ง ขนานนามว่า พระเจ้าตนหลวง หน้าตักกว้าง ๑ วา ๒ ศอก สูง ๒ วา ๑๔ นิ้ว แล้วเสร็จ เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๕๗ และรายงานเสนอขอเปลี่ยนชื่อวัดใหม่ว่า วัดหลวงบุญวาทย์บำรุง พระวิหารหลวงและพระประธานยังคงสภาพอันสวยงามอยู่ จนกระทั่งบัดนี้
อาณาเขตติดต่อ
ทิศเหนือ ติดกับที่ตั้งสถานีตำรวจภูธรเมืองลำปาง
ทิศตะวันออก ติดกับถนนบุญวาทย์ และศาลากลางจังหวัด
ทิศใต้ ติดกับถนนไปรษณีย์ และตลาดราชวงศ์
ทิศตะวันตก ติดกับที่ทำการไปรษณีย์ลำปาง
ลำดับเจ้าอาวาส
๑. พ.ศ. ๒๔๕๗ – ๒๔๗๓ พระธรรมจินดานายก (ผาย) ตำแหน่งเจ้าคณะจังหวัดลำปาง (ลาสิกขา)
๒. พ.ศ. ๒๔๗๘ – ๒๔๘๑ พระปรีชาญาณมุนี (สุวรรณ) ตำแหน่งเจ้าคณะจังหวัดลำปาง
สร้างโรงเรียนปริยัติธรรมยังไม่ทันเสร็จถึงมรณภาพ
๓. พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๘๓ พระมหาสุรัส กาญนพ รักษาการแทนเจ้าอาวาส (ลาสิกขา)
๔. พ.ศ. ๒๔๘๓ – ๒๔๘๗ พระวีรญาณมุนี (หมื่น) ตำแหน่งรองเจ้าคณะมณฑลภาคพายัพ
เป็นผู้รักษาการแทนเจ้าอาวาส ๔ ปี ย้ายไปเป็นเจ้าคณะจังหวัดเชียงราย
๕. พ.ศ. ๒๔๘๗ – ๒๔๙๖ พระมหาชื่น มนุญโณ ป.ธ. ๕ น.ธ. เอก (ลาสิกขา)
๖. พ.ศ. ๒๔๙๗ – ๒๕๒๖ พระสิทธิปัญญาภรณ์ (สิงห์คำ พลวงศ์) ป.ธ. ๕ น.ธ.เอก ตำแหน่งรองเจ้าคณะจังหวัด ลำปาง
๗. พ.ศ.๒๕๒๖ – ปัจจุบัน พระราชธรรมาลังการ (จันทร์ กตปุญโณ ป.ธ.๔ ศน.บ., ศน.ด.กิตติมศักดิ์, กศ.ด. กิตติมศักดิ์) ตำแหน่งเจ้าอาวาส และที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัดลำปาง
เสนาสนะภายในวัด
วัดบุญวาทย์วิหาร มีเนื้อที่ ๒ ไร่เศษ มีเสนาสนะ ดังต่อไปนี้
๑. พระอุโบสถ
๒. กุฏิสงฆ์ กฟผ.ประชารังสรรค์ ทรงไทยประยุกต์คอนกรีตเสริมเหล็ก คสล. ๓ ชั้น
กว้าง๑๒ เมตร ยาว ๒๐ เมตร
๓. กุฏิสงฆ์วิบูลย์ผล ทรงไทยประยุกต์คอนกรีตเสริมเหล็ก คสล. ๒ ชั้น กว้าง ๑๐ เมตร ยาว ๑๒ เมตร
๔. พระเจดีย์
๕. ศาลาราย
๖. อาคารปฏิสังขรณ์พระสุนทรมุนี ปี ๗๓ เป็นอาคาร คสล. สูง ๓ ชั้น กว้าง ๑๒ เมตร ยาว ๓๒ เมตร
๗. อาคารปริยัติธรรม เป็นอาคารคอนกรีตเสริมไม้ สูง ๒ ชั้น กว้าง ๑๒ เมตร ยาว ๔๐ เมตร
๘. โรงครัว เป็นอาคาร คสล. สูง ๒ ชั้น
๙. ห้องน้ำ – ห้องสุขา จำนวน ๒ หลัง รวม ๒๐ ห้อง
