วัดสันป่ายางหลวง
ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน
วัดสันป่ายางหลวง ตั้งอยู่ในหมู่บ้านสันป่ายางหลวง ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน เป็นวัดเก่าแก่แต่เดิมเป็นศาสนสถานของศาสนาพราหมณ์ ปัจจุบันมีหินทรายจำหลักปรากฎให้เห็นเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ต่อมาในสมัยหนึ่งได้มีพระเถระจากพม่า จำนวน ๓ รูป คือ พระกัณฑโว พระโสภโณ พระอุตตโม ได้เดินทางเข้ามาเผยแผ่พระพุทธศาสนาในถิ่นนี้ และได้แสดงธรรมโปรดชาวบ้านในละแวกนี้ซึ่งนับถือเทวสถาน จนชาวบ้านเกิดความเลื่อมใส จึงพร้อมใจกันเปลี่ยนเทวสถานให้เป็นวัดพระพุทธศาสนาในปี พ.ศ. ๑๐๗๔ มีชื่อเรียกในสมัยนั้นว่า “วัดขอมลำโพง” ตามชื่อของชุมชนละแวกนั้น ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวขอมวัดนี้ถือได้ว่าเป็นวัดทางพระพุทธศาสนาวัดแรกของดินแดนลานนา เมื่อได้ตั้งวัดแล้ว ชาวบ้านได้อาราธนาพระกัณฑโวเป็นเจ้าอาวาสองค์แรก และได้สร้างพระเจดีย์โดยนำเอาอัฐิธาตุกลางกระหม่อมของอัครสาวก คือ พระโมคคัลลานะกับพระสารีบุตรมาประดิษฐานไว้ ลุถึงสมัยที่พระนางจาม เทวีได้มาสร้างเมืองหริภุญชัยและได้ครองเมืองเป็นกษัตรีองค์แรกของเมืองหริ ภุญชัย (จังหวัดลำพูน) เมื่อประมาณ พ.ศ. ๑๒๐๒ พระนางได้บูรณะปฏิสังขรณ์วัดขอมลำโพง ขึ้นใหม่ทั้งหมด เรียกชื่อใหม่ว่า วัดอาพัฒนารามป่าไม้ยางหลวง
เมื่อประมาณ พ.ศ. ๑๒๐๒ พระนางได้บูรณะปฏิสังขรณ์วัดขอมลำโพงขึ้นใหม่ทั้งหมด เรียกชื่อใหม่ว่า วัดอาพัฒนารามป่าไม้ยางหลวง ณ วัดแห่งนี้ พระนางได้ใช้เป็นสถานที่ปฏิบัติธรรมตลอดอายุขัย เพราะเป็นสถานที่ที่สงบวิเวก ร่มเย็นด้วยต้นยางใหญ่น้อย เมื่อพระนางจามเทวีเสด็จสวรรคต พระศพฯก็ได้นำมาถวายพระเพลิง ณ วัดแห่งนี้ ต่อมาได้มีการเปลี่ยนแปลงชื่อของวัดนี้ใหม่ตามลักษณะภูมิประเทศซึ่งประกอบ ด้วยต้นยางใหญ่ว่า “วัดสันป่ายางหลวง” จนถึงปัจจุบัน
