ประวัติความเป็นมา
วัดประทุมสว่างตั้งขึ้นสมัยที่ หลวงปู่ผดุง (ทมอ) ธมฺมโชโต ท่านอุปสมบทแล้วได้จาริกมาที่ตำบลช่างปี่ ท่านดำริที่จะสร้างวัด จึงได้มาอยู่ที่ทำนบข้างสระน้ำบ้านตะคร้อ ได้พบกับโยมปู่นุ่น เผ่าพันธุ์ มีอัธยาศัยตรงกัน วันหนึ่งท่านจึงได้มาปรึกษาว่า “จะไปอยู่ที่อื่น” โยมตานุ่นไม่ต้องการให้ท่านไป จึงนิมนต์ให้อยู่ที่บ้านตะคร้อโดยบริจาคที่ดินให้สร้างวัดด้านตะวันออกของหมู่บ้าน ตั้งแต่ได้รับริจาคที่ดินมา หลวงปู่ผดุง (ทมอ) ธมฺมโชโต ก็ได้เริ่มสร้างวัดประทุมสว่างและโรงเรียนบ้านตะคร้อ เป็นต้นมา ตามหลักฐานเอกสาร วัดประทุมสว่างเริ่ม ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๘๐ และได้รับวิสุงคามสีมา พ.ศ. ๒๔๙๒
ตามประวัติหลวงปู่ผดุง (ทมอ) ธมฺมโชโต ท่านบวชตั้งแต่เป็นสามเณรเดินทางมาจากประเทศกัมพูชาพร้อมญาติพี่น้อง และได้กลับไปอุปสมบทที่ประเทศกัมพูชา บ้านเมืองที, วัดประทุน บ้านตากูก และวดบ้านช่างปี่ เป็นต้น ต่อมาได้มาพักยู่ที่กระท่อมบนทำนบของสระน้ำกลางหมู่บ้านตะคร้อด้านตะวันอกเฉียงเหนือ อยู่ไม่ถึงปีโยมปู่นุ่นได้ถวายที่ดินให้สร้างวัด ท่านจึงออกมาอยู่ในที่ดินของโยมนุ่นด้านตะวันออกของหมู่บ้าน ต่อมาได้ซื้อและรับบริจาคจากโยมตาปัน – ยายกิน เพิ่มอีก ส่วนโยมปู่นุ่นได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุจนสิ้นอายุไข
ด้านการสร้างวัดนั้น ท่านได้สร้างกุฏิไม้ยกพื้นสูง, สร้างอุโบสถพอทำสังฆกรรมได้ก่อน และสร้างโรงเรียนเด็กเล็กอยู่ในบริเวณวัดด้านทิศเหนือของอุโบสถด้วย ท่านได้ช่วยสร้าง, ช่วยพัฒนาวัดหลายแห่ง เช่น วัดกระโดนค้อ, วัดโคกอาโพนสวาย เป็นต้น จนได้รับความไว้วางใจให้เป็นพระอุปัชฌาย์และเจ้าคณะตำบล ด้วยท่านมรณภาพขณะอายุเกือบ ๙๐ ปี (ท่านมีร่างกายเล็ก ๆแต่แข็งแกร่ง) โยมเอ็บ อยู่ติดวัดด้านทิศเหนือมักจะได้ขับเกวียนให้ท่านนั่งเป็นประจำเพราะแต่เดิมท่านเคยไปอยู่บ้านประตุร (บ้านประทุน ต.ตากูก) ด้านการพัฒนาโรงเรียนบ้านตะคร้อ หลวงปู่ผดุงได้ซื้อที่ดิน ตาทอง – ยายสิม แลกเปลี่ยนกับที่ดินของยายยิบ – ตาพลาน เผ่าพันธุ์ และคุณตาเอ็บ – ยายยม เผ่าพันธุ์ ยกให้สร้างโรงเรียนบ้านตะคร้อ
เสนาสนะภายในวัด
- อุโบสถ
- กุฏิสงฆ์
- ศาลาการเปรียญ
- ศาลาปฏิบัติธรรม
- เมรุ
- หอระฆัง
- ซุ้มประตู วัดประทุมสว่างมีซุ้มประตูจำนวน ๓ ด้าน
- เจดีย์สว่างพุทธธรรม บรรจุพระบรมสารีริกธาตุและอัฐิของบุรพาจารย์ และอดีตเจ้าอาวาส
รายนามเจ้าอาวาสตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน
เจ้าอาวาสตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันและช่วงปีที่ดำรงตำแหน่งของเจ้าอาวาสทั้ง ๓ รูป คือ
- เจ้าอธิการผดุง ธมฺมโชโต (ทมอ) พ.ศ. ๒๔๘๐-๒๕๑๔
- พระครูอรุณธรรมพินิจ (วร ธมฺมสุวณฺโณ) พ.ศ. ๒๕๑๕-๒๕๕๐
- พระครูกมลวรรณรังสี (ไพบูลย์ อค์ควณฺโณ) พ.ศ. ๒๕๕๑ – ปัจจุบัน
ประวัติหลวงปู่ทมอ (ผดุง ธมฺมโชโต)
หลวงปู่ผดุง (ทมอ) ท่านบวชตั้งแต่เป็นสามเณรเดินทางมาจากประเทศกัมพูชามีญาติพี่น้องพอจำได้ชื่อ ยายหอม (สามีชื่อตาเปรียม) บ้านยายหอมอยู่ตะวันตกโรงเรียนบ้านตะคร้อ (ปัจจุบันเรียก ไพรเตาใกล้คุ้มพันชลี บ้านช่างปี่)
ความศักดิ์สิทธ์ของหลวงปู่ผดุงสมัยยังมีชีวิตอยู่กล่าวยังมีโจรชุกชุมและบางโจรที่ขโมยของวัด ท่านจะไปจับด้วยตัวท่านเองแล้วมัดไว้ตามเสากุฏิเพื่อประจาน ท่านมีนิสัยเป้นคนใจร้อนโพงพางเวลาไม่พอใจใครท่านกล้าเอาเหล็กชะแลงไล่ตีไม่ยั้ง แต่ไม่เคยมีคนตายด้วยเหตุเพราะถูกท่านตี ชาวบ้านเล่าว่า ท่านเป็นคนที่หนังเหนียว เวลาโกรธผิวจะพองเป็นก้อนๆ ลื่นไม่มีใครจับไว้ได้ หลวงปู่ผดุง เวลาไม่พอใจจริง ๆ จะกล้าถึงขั้นเปิดเครื่องขยายเสียงด่าสั่งสอนผู้ใหญ่บ้านเลยทีเดียว ความศักดิ์สิทธิ์ของท่านนั้น โยมพ่อเอ็บ เผ่าพันธุ์ วัย ๘๓ ปี เล่าว่าเวลาเดินด้วยกันท่านสามารถหายตัวได้ เพราะบางครั้งเดิน ๆ อยู่หายตัวไปเฉย ๆ เห็นท่านอีกทีท่านไปก่อนไกลมากแล้ว เวลามีงานถ้ามีใครทะเลาะกันท่านจะถือไม้หรือเหล็กชะแลงไล่ตีโดยไม่เกรงใด ๆ ใครหนีไม่ทันก็จะเจ็บตัวเพราะสมัยก่อยนักเลงและโจรชุกชุมส่วนการบวชจะมีการแห่นาคด้วยช้างเล่นเป็นวัน ๆ
ด้านการก่อสร้างนั้น ท่านได้สร้างอุโบสถพอพระสงฆ์ทำสังฆกรรมได้, สร้างกุฏิไม้ยกพื้นสูงและสร้างโรงเรียนเด็กเล็กให้อยู่ในบบริเวณวัดด้านทิศเหนืออุโบสถด้วยประมาณ ปี พ.ศ. ๒๕๐๖ ถัดจากไปก็เป็นที่เผาศพอยู่ใกล้ซุ้มประตูทิศเหนือ (บริเวณเจดีย์หลวงตานุ่นปัจจุบัน) หลวงปู่ผดุงท่านได้ช่วยสร้างช่วยพัฒนาวัดหลายแห่ง เช่น วัดกระโดนค้อ, วัดโคกอาโพนสวาย, โรงเรียนตะคร้อ, โรงเรียนกระโดนค้อ และถนนจากบ้านหัวแรดถึงแยกบ้านพม่า เป็นต้น จนได้รับความไว้วางใจให้เป็นเจ้าคณะตำบลและพระอุปัชฌาย์ด้วย
