พิพิธภัณฑ์บ้านดำ

บ้านดำ หรือ พิพิธภัณฑ์บ้านดำ เป็นพิพิธภัณฑ์ศิลปะบนพื้นที่กว่า 100 ไร่ ตั้งอยู่ที่ ต.นางแล อ.เมือง จ.เชียงราย สร้างขึ้นโดย อ.ถวัลย์ ดัชนี ศิลปินแห่งชาติ ที่มีฝีมือทางด้าน จิตรกรรม ปฏิมากรรม ได้สร้างงานด้านศิลปะไว้มากมาย ทั้งทางด้านภาพเขียน และ ด้านปฏิมากรรมหลายชิ้น ลักษณะของบ้านดำจะเป็นกลุ่มบ้านไม้ ศิลปะแบบล้านนา บ้านปูนรูปทรงแปลกตา บ้านเกือบทุกหลังทาด้วยสีดำ ซึ่งเป็นที่มาของคำว่า “บ้านดำ” และยังเป็นสีที่ อ. ถวัลย์ โปรดปราน อีกด้วย ในบ้านแต่ละหลังจะประดับด้วยไม้แกะสลักที่มีลวดลายงดงาม นอกจากไม้แกะสลักแล้วยังประดับด้วยเขาสัตว์ เช่น เขาควายมากกว่า 100 ชิ้น เขากวาง หนังจระเข้ เปลือกหอยขนาดใหญ่ และยังมีกระดูกสัตว์ เช่น กระดูกช้าง เป็นต้น

ด้วยโทนสีของบ้านที่เป็นสีดำ ซึ่งตรงกันข้ามกับวัดร่องขุ่นของ อ.เฉลิมชัย มีคำพูดเปรียบเทียบสองสถานที่นี้ว่า “เฉลิมสร้าง สวรรค์ ถวัลย์สร้าง นรก”

ภายในบริเวณบ้านดำ มีต้นไม้นานาชนิด บรรยากาศที่ร่มรื่น ซึ่งในบริเวณประกอบไปด้วยบ้านทั้งหมด 36 หลัง แต่ละหลังจะมีลักษณะที่แตกต่างกันไป สามารถเดินเข้าชมในบ้านได้เพียง 2-3 หลัง ส่วนหลังอื่นๆ มองเข้าไปได้จากหน้าประตูเท่านั้น สิ่งของที่สะสมและจัดแสดงภายในบ้านก็จะมีแนวคิดแตกต่างกันออกไป ซึ่งบ้านเหล่านี้ไม่ได้สร้างไว้สำหรับอยู่อาศัยแต่สร้างไว้สำหรับเก็บสิ่งของสะสมต่างๆ ของอาจารย์ถวัลย์ ส่วนภาพเขียนของ อ.ถวัลย์ ดัชนี ที่อยู่ในบ้านดำ มีเพียงไม่กี่ภาพ