วัดศรีบุญเรือง ตำบลในเวียง อำเภอเมืองแพร่ จังหวัดแพร่ -

     วัดศรีบุญเรืองเป็นวัดเก่าแก่ที่ไม่ปรากฏว่าสร้างตั้งแต่สมัยใด และใครเป็นผู้สร้าง สันนิษฐานว่าน่าจะสร้างในยุคสร้างบ้านแปลงเมือง คือมีอายุประมาณ ๒๐๐ ปีขึ้นไป ผู้สร้างน่าจะเป็นเจ้าเมืองหรือลูกหลานของเจ้าเมืององค์ใดองค์หนึ่ง เนื่องจากการสร้างวัดต้องใช้กำลังคนและกำลังทรัพย์

    ตามประวัติได้มีการเริ่มบันทึกที่พญาแสนศรีขวาเป็นผู้บูรณปฏิสังขรณ์ บุตรของพญาแสนศรีขวาคือ พญาประเสริฐชนะสงครามราชภักดี ต่อมา  “แม่เจ้าคำป้อ”  ซึ่งเป็นบุตรของพระยาประเสริฐฯ ได้สมรสกับ “พระวิชัยราชา” (นามเดิมว่า ขัติ หรือเจ้าหนานขัติ) ซึ่งเป็นกำลังสำคัญในการบูรณะซ่อมแซม และอุปการะวัดนี้มาตลอดอายุขัยของท่านทั้งสอง

พระประธานภายในอุโบสถ

หากสันนิษฐานการสร้างวัดศรีบุญเรืองนี้ แบ่งได้ ๒ แนวทาง คือ แนวทางสถานที่ตั้งของวัด และแนวทางประวัติศาสตร์การสืบเชื้อสายของเจ้าหลวงเมืองแพร่ หลักฐานของสถานที่ตั้ง การสร้างบ้านแปลงเมืองสมัยโบราณ การปกครองทางฝ่ายเหนือจะมีเจ้าผู้ครองนคร หรือเจ้าหลวงปกครองในแต่ละเมือง ภูมิประเทศที่ตั้งก็คือ คุ้มเจ้าหลวงจะอยู่ตรงกลางสร้างกำแพงเมืองล้อมรอบ มีประตูเข้า – ออก ๔ ทิศ ด้านนอกกำแพงเมืองมีคูน้ำล้อมรอบ ส่วนลูกหลานผู้สืบเชื้อสายเจ้าหลวงได้สร้างบ้านเรือนกระจัดกระจายอยู่ภายในกำแพงเมืองนั้นเรียกว่า ในเวียง ส่วนผู้อยู่นอกกำแพงเมืองออกไปเรียกว่า นอกเวียง หลังจากสร้างบ้านแปลงเมืองได้ไม่นานจึงได้มีการสร้างวัดขึ้น

การสร้างวัดในแต่ละวัดจะต้องมีเนื้อที่มากกว่าการสร้างบ้านเรือน ก็เลยมีความคิดที่จะสร้างอยู่ติดกับกำแพงเมือง ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่มีจำนวน ๕ วัด คือ วัดหัวข่วง วัดศรีชุม (วัดศรีจุม) วัดหลวง วัดพระนอนและวัดศรีบุญเรือง สมัยก่อนทางเดินรอบกำแพงเมืองด้านในจะเป็นทางเท้าเท่านั้น ไม่ได้เป็นถนนรอบเมืองเช่นในปัจจุบัน จึงสันนิษฐานว่าความเก่าแก่ของวัดทั้ง ๕ วัดนี้คงมีความเป็นมายาวนานพอๆ กัน

ในสมัยก่อนการสร้างวัดขึ้นสักแห่ง จะต้องมีที่ดินกว้างขวาง การก่อสร้างก็ต้องใช้เงินมิใช่น้อย ตลอดจนแรงงานคนด้วย หากว่าเจ้าหลวงองค์ใดองค์หนึ่งไม่ได้สร้าง ก็ต้องเป็นบุตรหลานผู้สืบเชื้อสายเจ้าหลวงเท่านั้นที่จะสร้างได้

องค์ประกอบสำคัญของแหล่งมรดก

     พระอุโบสถ
     พระประธานในพระอุโบสถ
     พระธาตุวัดศรีบุญเรือง
     อนุสาวรีย์ศรีวิจัย โข้
     ภายในอุโบสถเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธศรีบุญโญภาส ซึ่งเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปเชียงแสน สร้างด้วยปูนปั้นลงรักปิดทอง และถือเป็นพระพุทธรูป ๑ ใน ๓๐๐ องค์ที่มีพุทธลักษณะงดงามในประเทศ

เอกลักษณ์ของวัด
   ๑. เป็นศูนย์ปฏิบัติธรรมประจำจังหวัดแพร่ (ฝ่ายมหานิกายตอนนี้ในเขตอำเภอเมืองเป็นวัดเดียวที่รับแม่ชีอยู่แบบพักประจำโดยมีเขตแม่ชีจำเพาะ)
   ๒. มีกิจกรรมช่วยเหลือจัดงานศพครอบครัวที่ลำบากขัดสน ร่วมกับจิตอาสาหลาย ๆ ฝ่าย
   ๓. มีกิจกรรมลงพื้นที่เยี่ยมผู้ป่วยตามบ้านเรือนและโรงพยาบาล (กรณีผู้ป่วยวิกฤตและฐานะครอบครัวลำบากขัดสน) เพื่อให้การช่วยเหลือทุกมิติที่พอทำได้และต่อเนื่องยั่งยืนมายาวนานจนได้รับรางวัลมิตรภาพบำบัดระดับประเทศ

อุโบสถ