พระธาตุภูซาง ค้นพบเมื่อปี พ.ศ.2390 ก่อนตั้งหมู่บ้านหนองเลา โดยนายก้อน เป็นผู้ค้นพบ จากประวัติเล่าว่า นายก้อน ได้เข้าไปถางป่าเพื่อทำไร่อยู่ใกล้ๆ เชิงเนินเขาลูกหนึ่งขณะที่ถางป่าไปเรื่อยๆ ก็เหลือบไปเห็นเถาใบพลูที่ใช้กินกับหมากขึ้นอยู่ในดงต้นซาง จึงปีนขึ้นไปเก็บใบพลูลงมาเพื่อเอาไว้กินกับหมาก ขณะนั้น เนินเขาลูกนี้ยังไม่มีชื่อเรียกกัน ในขณะที่เก็บใบพลูอยู่นั้น ก็เหลือบไปเห็นเจดีย์องค์หนึ่ง ตั้งอยู่กลางดงต้นซาง ตั้งอยู่แนวบริเวณสันเนินเขา ซึ่งมีพันธุ์ไม้ต่างๆ ขึ้นรกและปรกคลุมเต็มบริเวณนั้นไปหมด มีทั้งไม้ยืนต้นและไม้เถาเลื้อย เมื่อเดินเข้าไปดูใกล้ๆ และเห็นแล้วว่าเป็นเจดีย์ ก็จัดการถางหญ้า ป่าต้นซาง และเถาวัลย์ที่เลื้อยปรกคลุมองค์เจดีย์ออกจนเป็นที่โล่งเตียน
จากคำบอกเล่าต่อกันมาว่า องค์พระธาตุเจดีย์ที่พบนั้น มีขนาดความกว้างด้านละประมาณ 2 วา สูงประมาณ 4 วา มีลักษณะรูปทรงคล้ายประสาทโบราณ ยอดฉัตรข้างบนหัก เนื่องมาจากมีต้นไม้ขึ้นระหว่างฐานกับตัวพระธาตุ จากนั้นปี พ.ศ. 2393 ก็มีคนก็เริ่มอพยพย้ายเข้ามาอยู่อาศัย เพื่อจับจองพื้นที่แผ้วถาง เพื่อทำการเกษตร และก่อตั้งหมู่บ้านชื่อว่า “หมู่บ้านหนองเลา” และเรียกเนินเขาแห่งนี้ว่า “ดอยภูซาง” และเรียกเจดีย์องค์นี้ว่า “พระธาตุภูซาง” ซึ่งเป็นชื่อที่เรียกตามสภาพแวดล้อมที่มีป่างต้นซางขึ้นอยู่หนาแน่นเป็นจำนวนมาก
ปัจจุบัน ได้มีการนำเอาองค์พระเกศาธาตุขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มาบรรจุประดิษฐานไว้ในองค์ พระธาตุภูซาง เพื่อเป็นที่เคารพสักการะและกราบไว้ขอพรเพื่อเป็นสิริมงคลต่อพุทธศาสนิกชนทั่วไป ต่อมา องค์การบริหารส่วนตำบลภูซาง ได้กำหนดให้มีการจัดงานประเพณีสรงน้ำพระธาตุภูซาง ขึ้นเป็นประเพณีที่สืบทอดปฏิบัติกันมาทุกปี ซึ่งตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ซึ่งเป็นวันวิสาขบูชา (แปดเป็งภาคเหนือ) และตรงกับวันที่องค์สัมมาสัมพุทธเจ้าทรงประสูติตรัสรู้และปรินิพพาน ในวันนี้พุทธศาสนิกชน ประชาชนชาวตำบลภูซาง จึงได้ร่วมในกันจัดงานประเพณี สรงน้ำพระธาตุภูซางขึ้น เพื่อถวายเป็น พุทธบูชา ปฏิบัติบูชาถึงพระบริสุทธิคุณ พระปัญญาธิคุณ และ พระมหากรุณาธิคุณ ต่อองค์สัมมาสัมพุทธเจ้า อีกทั้งเพื่อเป็นการเคารพสักการะพระธาตุภูซาง ซึ่งเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิที่ชาวตำบลภูซางเคารพบูชาตลอดไป
1) ขบวนแห่เครื่องสักการบูชา ที่แต่งละหมู่บ้านตั้งใจจัดทำถวายเป็นพุทธบูชา
2) มีการเทศก์มหาชาติชาดก 1) เป็นศูนย์รวมความสามัคคีของประชาชนในตำบลภูซาง
2) เป็นการอนุรักษ์ สืบทอดประเพณีสรงน้ำพระธาตุให้คงอยู่ตลอดไป
3) เป็นพระธาตุคู่บ้าน คู่เมืองที่เคารพ สักการะ นับถือ และเลื่อมใสศรัทธาของศาสนิกชนในตำบลภูซาง
